Euthanasie van huisdieren - een dilemma

 

Wel of geen euthanasie bij huisdieren is net zoals bij de mens een complex en gevoelig onderwerp. Vanuit mededogen wil je geen enkel levend wezen onnodig laten lijden, maar wil je ook weer niet middels euthanasie voortijdig in dit proces ingrijpen.
Vanuit boeddhistisch standpunt wordt hier nog voorzichtiger mee omgegaan. Het veel te vroeg of zelfs onnodig toepassen van euthanasie wordt afgeraden, omdat je niet weet waar het (huis)dier na zijn overlijden terecht komt, het kon wel eens slechter af zijn dan in zijn huidige bestaan.

Dierenarts Marja Dijkstra heeft in haar praktijk regelmatig met euthanasie te maken en deelt met ons hoe zij daar mee omgaat en wat zij aan de eigenaren van kat en hond adviseert.

 

"In augustus 2004 heb ik bij Lama Zopa Rinpoche de bodhisattva gelofte genomen (waaronder de gelofte geen enkel levend wezen te doden, dus ook geen dieren). Sindsdien is er een verandering gekomen in mijn benadering van euthanasie. 
Als dierenarts heb ik hier veel mee te maken. Het komt nog zelden voor, dat ik het advies geef om tot euthanasie over te gaan. Ik ben meer gaan letten op wat de dieren zelf aangeven.

Over katten

Met name bij katten is dat goed waar te nemen. Je ziet duidelijk een omslag ontstaan als ze het opgeven. Ze trekken zich terug door bijvoorbeeld in een rustig hoekje met hun rug naar je toe te gaan zitten. Eten doen ze dan vaak niet meer, soms nog een klein likje water. Aanrakingen ervaren ze vaak als storend. Ook zij willen rust in dit stadium. 

Dring ze niets op, maar verleen alleen palliatieve zorg, zoals pijnbestrijding (in druppelvorm verkrijgbaar), een kattenbak zonder rand dichtbij de kat, een prettige ligplek met privacy en een bakje water. 
Kijk naar wat de kat zelf aangeeft en vertel hem dat het goed is als hij gaat. Schep een rustige omgeving. Dit stadium kan enkele dagen duren en is voor de eigenaar geen makkelijke periode. Wat belangrijk is om te weten, is dat er vaak vlak voor het overlijden een periode van onrust ontstaat. Ook zijn er in dit stadium vaak reutelgeluiden waar te nemen, niet te verwarren met benauwdheid. 

Als de kat is overleden, kun je hem nog rustig een dag bij je houden. Hier is niets op tegen. Als er kinderen zijn, kan het voor hun verwerking helpen om een ritueel uit te voeren, zoals zelf begraven met een tekening erbij, een steen beschilderen voor op het grafje, een struikje planten, een foto in huis zetten met een kaarsje ervoor, leuke herinneringen ophalen enzovoort. Let vooral op kinderen vanaf 6 jaar, daar begint het besef van verlies en verdriet een grotere rol te spelen."

Over honden

"Voor honden ligt de situatie anders. Het komt veel minder vaak voor dan bij de kat, dat ze de gelegenheid krijgen uit zichzelf te overlijden. Dit houdt verband met een aantal factoren. Zo zijn honden bijvoorbeeld gewend hun behoeften buiten te doen, zijn zij minder zelfstandig en afhankelijker van de eigenaar en is de zorg door hun vaak hogere gewicht problematischer. 

Klachten bij honden in de laatste levensfase laten zich vaak zien doordat zij niet meer overeind kunnen komen ondanks een goede pijnbestrijding, ze in huis plassen en ontlasten, ze loopdwang hebben en hartfalen gepaard gaande met benauwdheid als de medicatie niet meer werkt. Dit wordt door de eigenaar als heel moeilijk ervaren. Een verzoek om euthanasie is vaak het gevolg. Op dat moment is het belangrijk te kijken naar wat de hond uitstraalt en met name zijn gezichtsuitdrukking zoals: staan de ogen nog helder, is hij alert en in contact met zijn omgeving. Ik denk dat het belangrijk is te weten wanneer de hond het zelf opgeeft zodat hij de kans krijgt zelf aan te geven wanneer het genoeg is. Een dergelijke omslag is vaak goed waar te nemen. 

Daarom is het belangrijk om niet in een vroeg stadium, om lijden te voorkomen, te euthanaseren. Maar het is een moeilijk proces voor alle betrokkenen. Toch is het mijn ervaring dat veel eigenaren, ook als zij geen boeddhist zijn, een heel eind meegaan. Zij vinden het heel moeilijk het moment aan te geven wanneer er euthanasie toegepast moet worden; doen we dit nu of wachten we nog? Eigenaren, die de moed hebben om af te wachten tot de hond zelf het moment aangeeft, zijn achteraf vaak heel tevreden en blij over hoe het gegaan is."

Toelichting met enkele praktijkvoorbeelden

Een flink verzwakte poes van 15 jaar met vocht in de longen.
De poes is nog helder en eet en drinkt nog wat. In overleg is een behandeling met plasmiddelen ingesteld. Met de eigenaar heb ik gesproken over het stervensproces en de keus de poes natuurlijk te laten overlijden. 
Na drie dagen is de situatie verslechterd. De poes drinkt nog maar kijkt niet helder meer.
Na weer vier dagen geeft de eigenaar aan niet verder te willen gaan op deze weg. Ik ben op huisvisite gegaan en trof de poes heel ontspannen en rustig aan. De eigenaar gaf aan het naar te vinden om te zien, maar zag tevens, dat poes haar eigen weg ging.
In een telefonisch contact drie dagen later werd mij verteld, dat poes weer at en dronk en zich rustig gedroeg.
Vijf dagen later is de poes in enkele seconden overleden.
De eigenaar was opgelucht en heel tevreden over de gemaakte keuze.

Kater Pepper van 16 jaar met braakklachten en moeite met eten.
Na onderzoek door een specialist blijkt Pepper een verlamming van de larynx (het strottenhoofd) te hebben. Dit verklaart het braken, omdat hij het voedsel niet goed kan doorslikken. Pepper komt bij mij terug met het advies van de specialist om hem te laten inslapen. Dit wil de eigenaar niet. We besluiten het aan te zien en hebben aanvankelijk om de dag contact. 
De kat drinkt wel en vraagt veel aandacht. Langzamerhand weet hij enkele hapjes door te slikken en na een maand heeft hij een manier gevonden om het eten binnen te houden.
Na anderhalf jaar komt de eigenaar met Pepper bij mij en blijkt hij stervende te zijn. De eigenaar heeft hem weer meegenomen en hij is thuis rustig overleden.
Bovenstaande heeft mij duidelijk gemaakt niet te snel iets als onmogelijk te beschouwen.

Hondje Boris met hoestklachten ten gevolge van hartfalen.
Op medicijnen is het drie maanden goed gegaan. Hij begint nu weer meer te hoesten, maar is nog heel alert. Ik heb de medicatie verhoogd. Vier dagen later stopt Boris met eten, blijft liggen en is wat schokkerig. De eigenaar wil hem graag zelf zijn moment van sterven laten kiezen en vanaf nu hebben we dagelijks telefonisch contact. Mevrouw geeft aan, dat het goed is en wordt er rustig van. We besluiten te stoppen met alle medicatie. Het gaat een aantal dagen redelijk.
Dan komt het bericht, dat Boris begonnen is met reutelen. Daarna is hij binnen 24 uur overleden tot volle tevredenheid van de eigenaar.

Mechelse Herder Aaron van 9 jaar met gewrichtsproblemen.
Sinds geruime tijd heeft hij last van artrose in de poten, die met medicatie onder controle gehouden wordt. Nu echter heeft Aaron grote problemen met opstaan. Met behulp van T-Team therapie (Linda Tellington Jones) kan hij weer zelfstandig overeind komen. 
Een week later krijgt hij last van braken en diarree. Ook begint hij zorgelijk te kijken.
Na drie dagen eet en drinkt hij niet meer en krijgt een teruggetrokken blik in de ogen. De eigenaren geven aan de verzorging niet meer aan te kunnen mede gezien het feit, dat zij in een appartement wonen. Aaron laat nu zowel ontlasting als urine lopen. We besluiten gezamenlijk hem in zijn eigen vertrouwde omgeving in te laten slapen.

 

Dat wij het stervensproces van onze dieren van dichtbij kunnen meemaken, kan ons veel leren. We komen er immers vroeg of laat allen voor te staan.
Tot besluit wil ik opmerken, dat mijns inziens aandacht en begeleiding van groot belang zijn voor zowel dier als eigenaar."

 

Marja Dijkstra, tel. 036-5311747, marja.dijkstra@tele2.nl .